Üniversite hocalarımdan biri ki epeyce de yaşlıydı o zamanlar yıllık sempozyum sunumlarını “ …ve arazi çalışmaları esnasında, görgü ve bilgilerini arttırmak üzere bizlerle birlikte olan öğrenci arkadaşlarımız...” diyerek bitirirdi. Her sene aynı şekilde tekrar ederdi bu. “Bilgi” ile ilgili kısmı beni hiç rahatsız etmezdi fakat “ görü” kısmı asabımı bozardı her seferinde. Kendisi gögüsüz bir insan değildi ama hayata bakışını ve insanlara karşı olan tutumunu o zamanlar pek sevmediğimden olsa gerek, işin “ görgü” tarafı benim sinirimi bozardı o yıllarda. Her yıl yaz aylarında tatile gitmek yerine arazide çalışmak kendi tercihimdi. Zira mesleğimin, arazi tecrubesi olmadan sıradan bir sanat tarihçisinin yaptığı gibi eserleri sınıflandırıp değerlendirmekten pek öteye gitmeyeceğini düşünürdüm. Sadece kazı tecrubesi ile kazanılan yetenekler, “ tarihin” nasıl “yazıldığını” çok açık bir şekilde göstermektedir çünkü. Bu noktadan baktığımda arkeolojik kazı tecrubesini edinebildiğim o ortamda bilgi arttırıyor olmak ve böyle değerlendirilmek canımı sıkmazdı da işin bu “ görgü” tarafı çok saçma gelirdi.
Zamanla kendisinden pek haz etmediğim bu yaşlı adamın ne demek istediğini az da olsa kavramış olduğumu düşünüyorum. Hatta o içten içe kabaran kibirinin bile nasılda haklı nedenlere dayandığını tahmin edebiliyorum sanırım.
Gelişim sürecinin bir aşamasında çocuk felcine yakalanmış bir ergene benzeyen bu ülkede, edindiğim en önemli tecrübelerden birisi de işte bu görgü, bilgi ve zeka kavramlarına ilişkilin oldu. Nezaket ve kibarlığın, sosyal bir canlı olan insanın ilişkilerini düzenleyen önemli bağdaştırıcılar olduğunu öngörmek “insan” denen “şeyin” üzerine bol gelen bir elbise geçirmeye çalışmak gibidir. Öncelikle zeki bir insan için, bu tip bir ideali hayata geçirmeye çalışmak yerine oturup futuristik bir hikaye, bir ütopya yazmasını sağlık veririm.
Daha birkaç yüz bin yıl önce daldan dala atlayarak yaşan bu “zeki” türün çok büyük bir bölümünün, henüz atalarından miras aldığı vahşiliğini ehlileştirememiş olduğu aşikardır. Kolaylıkla saldırganlaşabilmek yada iyi niyet karşısında içten içe geliştirdiği “nasıl çıkar sağlayabilirim” düşüncesi, bu tüysüz maymunların genel karakterinin sadece birer parçasıdır. Pek çoğu farkında olmasa bile içlerinde yaşayan mağra adamını görebilmek pek fazla yetenek isteyen bir iş değildir. Tahsillii ve cahil olarak iki ana gruba ayrılsalar bile temel özellikleri bakımından bencil, çıkarları adına çabuk şekil değiştirebilen ve kendisini diğer türdeşlerine göre daha zeki sanma eğilimi içerisinde olan tek bir “modern insan prototipinden” kolaylıkla bahsedilebilir. Ancak çok küçük bir kısmını kullanabildiği o beyni ile “büyük hesaplar” yapabilmesi ise elbette ki takdire şayan bir yetenektir. Durumları ve şartları kendisine göre yorumlayarak kullanabilme yeteneği ise tartışmasız tüm özelliklerinin en kuvvetlisidir.
Bir kayak pistine benzetebileceğim kendi zihnleri içerisinde her birey, mükemmel bir kayakçı gibi manevralar yapma kıvraklığına haizdir. Bu tip slalomlara “kaypaklık” demek ancak kabaca yapılmış bir tanımlama olabilir. Sabah sizi, kendisini bir başkasına paşkeş çekmekle itham eden bir “insan” o günün akşamı peşkeş çekildiğini düşündüğü şahıs ile göl kenarında hoş bir sohbet yapabilir mesela. Yada size “faiz haram” diyerek topladığı paraları faize yatırıp bu faizden “kar payı” verebilir. Evinize gelip sizin profesyonel bir yardıma ihtiyacınız olduğunu iyi niyetle söyleyen bir başka “insan” illegal yollardan temin ettiği reçeteli bir müsekkini cebinden çıkartıp size ikram edebilir. Bir başkasının toprağını “demokrasi götürmek” adına işgal edip bunu “dürüstlük ve doğruluk” adına yaptığını da söyleyebilir. Çünkü “insan” kendi beyninin kıvrımları arasında slalom şampiyonu olan mükemmel bir kayakçıdır aslında. Beyninin ne kadarının dolu veya boş olduğunun kendisi andına pek bir önemi yoktur. İki kişinin olduğu yerde çıkarın, 3 kişinin olduğu yerde ise düzenbazlığın mevcudiyetinden kolaylıkla sözedebileceğimiz “modern dünya” büyük filozoflardan ziyade “küçük insanlar” yetiştiriyor gibi gözükmektedir.
Bu kısa makalenin yazılması esnasında kullanılan deney grubu :
Bir adet nemfomanyak gruppi, bir adet zanax tüccarı fotoğrafcı, bir adet 36 yaşındaki “ergen sanatçı” ile avanesi , bir adet fuck body ve önemsiz yardımcı oyuncular.